.

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΟΡΩΝ: Η σύγχρονη έρευνα στις πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες στην Ελλάδα

12 Φεβρουαρίου 2010, Θεσσαλονίκη

αίθουσα 3Α, Εγνατία 46 (3^ος όροφος γραφεία τμήματος Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ)

Η Ελληνική Εταιρεία Πολιτικής Επιστήμης, λαμβάνοντας υπόψη τη μεγάλη άνθηση του κλάδου τα τελευταία χρόνια όπως αυτή τεκμαίρεται από την ίδρυση αρκετών νέων τμημάτων και τη δημιουργία πληθώρας σχετικών προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών, και θέλοντας να συμβάλλει στην περαιτέρω ανάπτυξη του επιστημονικού διαλόγου και στην ανάδειξη και κοινοποίηση των ερευνών που διεξάγονται από νέους κυρίως συναδέλφους διοργανώνει το πρώτο της συνέδριο νέων διδακτόρων.Το Συνέδριο αφορά νέους/ες διδάκτορες πολιτικής επιστήμης οι οποίοι/ες έχουν υποστηρίξει τις διδακτορικές τους διατριβές κατά την τελευταία τριετία – ή/ και διδακτόρων άλλων συναφών αντικειμένων καθώς οι διεπιστημονικές προσεγγίσεις και ο διάλογος εκτός από ευπρόσδεκτές είναι και ευκταίες. Οι συνάδελφοι καλούνται να παρουσιάσουν είτε τις διατριβές τους είτε κομμάτια από αυτές. Οι νέοι/ες συνάδελφοι μπορούν να επιλέξουν ελεύθερα τις βασικές εστίες της παρουσίασής τους έχοντας υπ’ όψιν τους ότι αυτή δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 20’ ώστε να υπάρχει αρκετός χρόνος σε κάθε συνεδρία για σχόλια και παρατηρήσεις. Το Συνέδριο θα κλείσει με συζήτηση στρογγυλής τραπέζης όπου καλούνται να λάβουν μέρους οι πρόεδροι ή εκπρόσωποι των τμημάτων πολιτικής επιστήμης της χώρας με αντικείμενο τόσο την εξαγωγή κάποιων συμπερασμάτων με βάση τα όσα διαμείφθηκαν στο Συνέδριο όσο και μια αποτίμηση της κατάστασης του κλάδου στην Ελλάδα.

ΕΞΕΓΕΡΣΙΑΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΕ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ, 9-11/12 2009

Διεθνές συνέδριο _1 χρόνο μετά την εξέγερση του Δεκέμβρη 2008

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΒΙΝΤΕΟ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

Σε σχέση με άλλες μορφές συγκρουσιακής πολιτικής, η εξεγερσιακή διαμαρτυρία προκαλεί τα πλέον αντιφατικά συναισθήματα. Χωρίς τις πολύπλευρες οργανωτικές προϋποθέσεις και τις απαραίτητες επιμελητείες άλλων, περισσότερο διδεδομένων μορφών, η εξεγερσιακή βία αποτελεί ταυτοχρόνως την πλέον ορατή και φορτισμένη διεκδικητική έκφανση όσο και τη δυσκολότερα διατηρήσιμη. Δεν πρόκειται για παράδοξο. Η βιβλιογραφία καταγράφει μια μακρο-ιστορική τάση υποχώρησης των βίαιων μορφών pari passu με την ενδυνάμωση του κρατικού κατασταλτικού μηχανισμού και την ανάδυση διεκδικητικών εναλλακτικών που βασίζονται στη διαπραγμάτευση: πρακτικές όπως διαπληκτισμοί, εκδικητικές επιθέσεις, πυρπολήσεις κ.α. παραχωρούν τη θέση τους στην ενυπόγραφη διαμαρτυρία, τις ειρηνικές διαδηλώσεις, τις διαβουλεύσεις. (ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ)

Η «Σύντομη» Δεκαετία του '60

Η δεκαετία του 1960 συνιστά τη «σύντομη» δεκαετία της μεταπολεμικής εποχής - μια εύστοχη υπενθύμιση της σχετικότητας του ιστορικού χρόνου, που αναδεικνύει όχι μόνο τη βίαιη ανακοπή των κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών εξελίξεων από τη δικτατορική επιβολή του 1967, αλλά και την έκταση και την πυκνότητα αυτών των ίδιων των εξελίξεων σε πολλούς τομείς: στην αύξηση του αστικού πληθυσμού με τις συνακόλουθες αλλαγές στην παραγωγική δομή και στις κοινωνικές προσλαμβάνουσες· στην επιτάχυνση και την πύκνωση των πολιτικών εξελίξεων τόσο σε επίπεδο επίσημων θεσμών (κράτος, δημόσια διοίκηση) όσο και μαζικής πολιτικής (κόμματα, συλλογικά υποκείμενα, κοινωνία πολιτών)· στην επίταση των κοινωνικών ζυμώσεων και των συγκρούσεων στο πλαίσιο μιας έντονης πολιτιστικής κίνησης και εκτενών αξιακών ανα πλαισιώσεων. Διαπιστώσεις όπως οι παραπάνω οδηγούν σε πολλαπλάσια ερωτήματα: Πώς ακριβώς προσδιορίζεται το πολιτικοθεσμικό και κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο και πώς μπορεί να περιοδολογηθεί η μετεξέλιξη του; Ποια τα υποκείμενα των κοινωνικοπολιτικών αντιπαραθέσεων, ποιες οι διεκδικήσεις και οι διακυβεύσεις και μέσω τι είδους πολιτικού λόγου αναδεικνύονται; Ποιος ο χαρακτήρας των συντελούμενων διαδράσεων με τη συγκυρία και το ευρύτερο δομικό (πολιτικό και κοινωνικό) περιβάλλον; Τα κείμενα του τόμου που διερευνούν τα ζητήματα αυτά βασίζονται σε εισηγήσεις που έγιναν στο Ζ' Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας το Δεκέμβριο του 2005.

Ελληνική Εταιρεία Πολιτικής Επιστήμης

Η Ελληνική Εταιρεία Πολιτικής Επιστήμης (ΕΕΠΕ) είναι σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. και αποσκοπεί στην προαγωγή της μελέτης του πολιτικού φαινομένου στην Ελλάδα και διεθνώς. Η πολυσχιδής δραστηριότητά της περιλαμβάνει εκδόσεις, διαλέξεις και συνέδρια, υποστήριξη σεμιναρίων και ομάδων εργασίας. Ο στόχος τους είναι διττός: (α) η επικοινωνία μεταξύ πολιτικής επιστήμης και άλλων συναφών κοινωνικών επιστημών στην Ελλάδα και (β) η ανάπτυξη στενότερων επιστημονικών επαφών μεταξύ των ελλήνων πολιτικών επιστημόνων και των συναδέλφων τους στα Βαλκάνια, την Ευρώπη, την Αμερική και αλλού. Το επιστημονικό περιοδικό της ΕΕΠΕ, η Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, εκδόθηκε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1993 και έκτοτε κυκλοφορεί τακτικά δύο φορές τον χρόνο.

Τα μέλη της Εταιρείας διακρίνονται σε τακτικά και αντεπιστέλλοντα. Τακτικά μέλη γίνονται δεκτά από το Διοικητικό Συμβούλιο πρόσωπα που προτείνονται από δύο μέλη της Εταιρείας και κρίνονται από αυτό κατάλληλα να συμβάλλουν στο σκοπό της. Αντεπιστέλλοντα μέλη γίνονται δεκτά με τον ίδιο τρόπο και με τα ίδια προσόντα, όσοι κατοικούν στο εξωτερικό και είναι διατεθειμένοι να συμβάλουν ενεργά στην πραγμάτωση των σκοπών της Εταιρείας. Γίνονται αυτοδικαίως τακτικά μόλις εγκατασταθούν στην Ελλάδα και δηλώσουν τούτο.

Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης

Η Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης είναι επιστημονικό περιοδικό που εκδίδεται δύο φορές το χρόνο. Διευθύνεται από γραμματεία σύνταξης στην οποία συμμετέχουν πολιτικοί επιστήμονες από έξι διαφορετικά πανεπιστημιακά τμήματα, και εποπτεύεται από συντακτική και επιστημονική επιτροπή. Η Επιθεώρηση δημοσιεύει θεωρητικά και εμπειρικά άρθρα όλων των ειδικοτήτων της πολιτικής επιστήμης και των διεθνών σχέσεων, καθώς και σχετικές βιβλιοκριτικές. Τα άρθρα υποβάλλονται σε κρίση από ανώνυμους αξιολογητές, χωρίς να φαίνονται τα ονόματα των συγγραφέων. Το περιοδικό περιλαμβάνει επίσης στήλες παρουσίασης νέων διδακτορικών διατριβών και νέων εκδόσεων. Κατά διαστήματα εκδίδονται τεύχη με ειδικά αφιερώματα.

Πολιτική Επιστήμη

Συστατικός κλάδος των κοινωνικών επιστημών, η πολιτική επιστήμη αποσκοπεί στην ιδιαίτερη διερεύνηση και μελέτη του πολιτικού φαινομένου, τόσο των πηγών όσο και -κυρίως- των συνεπειών του. Όμως η ακριβής «φύση του πολιτικού» και οι διάφορες σημασίες που αποδίδονται στον όρο αποτελούν αντικείμενο διαρκούς συζήτησης και, όχι σπάνια, αντιπαράθεσης μεταξύ των πολιτικών επιστημόνων. Κατά τη μεταπολεμική περίοδο, όταν ο κλάδος έτεινε να αυτονομηθεί από τους άμεσους επιστημονικούς προπάτορές του, τη γερμανική -νομική- Επιστήμη του Κράτους και τη γαλλική θετικιστική κοινωνιολογία, τα γνωστικά ενδιαφέροντα της πολιτικής επιστήμης διευρύνθηκαν πολύ πέρα από την αρχική τους εστία, τη μελέτη των κρατικών θεσμών και της διαδικασίας της διακυβέρνησης.

Επιδιώκοντας τη συστηματική παρατήρηση, ερμηνεία, και επεξήγηση κανονικοτήτων στο πλαίσιο γενικευτικών προτάσεων, η πολιτική επιστήμη διερευνά στις μέρες μας κάθε τι που επιτελεί πολιτική λειτουργία και ενέχει πολιτική διάσταση: κάθε τι, δηλαδή, που αφορά τη διαδικασία παραγωγής λόγου και έργου δεσμευτικού για τις διάφορες ανθρώπινες συλλογικότητες καθώς και τις θεσμικές αποτυπώσεις του είτε αυτές αφορούν τη διαδικασία επιμερισμού αγαθών, είτε τον προσδιορισμό συμμάχων/αντιπάλων. Ενδιαφέρεται έτσι, π.χ., τόσο για τη λειτουργία κρατικών και διακρατικών θεσμών δημόσιας διοίκησης όσο και για τις βάσεις, τη δυναμική, και τις επιπτώσεις κινημάτων αμφισβήτησης· τόσο για τα κόμματα, τους συνταγματικούς και εκλογικούς θεσμούς, και την εκλογική συμπεριφορά όσο και για τις αιτίες και τα χαρακτηριστικά της εθνοτικής βίας, των εμφυλίων συγκρούσεων, και των καθεστωτικών καταρρεύσεων· τόσο για την ανάδυση παγκόσμιων οικονομικών και γεωπολιτικών συστημάτων όσο και για τους μηχανισμούς και τις διάφορες πηγές σύμπηξης συλλογικών υποκειμένων· τόσο για τις μορφές, τα προβλήματα, και τις προοπτικές των σύγχρονων δημοκρατιών όσο και για τις μεταβαλλόμενες διεθνοπολιτικές ισορροπίες και τις πολλαπλές μορφές κρίσης που αντιμετωπίζουν -και βέβαια η απαρίθμηση δεν είναι εξαντλητική.

Στο πλαίσιο της πολιτικής φιλοσοφίας και θεωρίας, οι πολιτικοί επιστήμονες μελετούν επίσης την ιστορία των πολιτικών ιδεών που συνέχουν και σηματοδοτούν το πολιτικό φαινόμενο, ενώ στους βασικούς στόχους του κλάδου συγκαταλέγεται ακόμη η συστηματική διερεύνηση των ιστορικών πηγών της τρέχουσας κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας: οι πηγές του καπιταλισμού, η διαδικασία ανάδυσης του σύγχρονου κράτους, η κατάρρευση των μεσοπολεμικών δημοκρατιών και η έλευση του ολοκληρωτισμού, η μετάβαση στον μετα-αποικιακό κόσμο, όλα είναι ζητήματα που έχουν απασχολήσει και απασχολούν τους πολιτικούς επιστήμονες.

Παρά τις αρχαιοελληνικές καταβολές της μελέτης του πολιτικού (για πολλούς ο πραγματικός ιδρυτής της πολιτικής επιστήμης είναι ο Αριστοτέλης), η πολιτική επιστήμη στην Ελλάδα είναι -ως θεωρητική και ερευνητική πειθαρχία- εξαιρετικά πρόσφατη. Η υπαγωγή του κοινωνικοεπιστημονικού έργου στις ανάγκες του ελληνικής εθνικής ολοκλήρωσης κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, και οι γνωστικές ιδεολογικές αγκυλώσεις της μετεμφυλιακής συγκυρίας στη συνέχεια, δημιούργησαν μια επιστημονική κατάσταση πραγμάτων περίπου απαγορευτική για την πολιτική (αλλά και ευρύτερα κοινωνική) επιστήμη. Το τοπίο αυτό αλλάζει μόνο μετά τη μεταπολίτευση του 1974, όταν ο κλάδος μπαίνει σε μια διαδικασία δυναμικής ανάπτυξης.

Στις μέρες μας η ελληνική πολιτική επιστήμη βρίσκεται σε μια σταθερή -αν και πάντα δύσκολη- ανοδική πορεία. Στον πανεπιστημιακό χώρο θεραπεύεται σε τέσσερα τμήματα (στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Πανεπιστήμιο Κρήτης, και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), ενώ συναφή τμήματα υπάρχουν στα Πανεπιστήμια Μακεδονίας, Αιγαίου, Θεσσαλίας και Πελοποννήσου. Ο προβληματισμός στον κλάδο προωθείται και εμπλουτίζεται ακόμα από ένα διαρκώς διευρυνόμενο δίκτυο ερευνητικών ιδρυμάτων, ινστιτούτων και κέντρων.

Η' ΣΥΝΕΔΡΙΟ. Η δημοκρατική λειτουργία σε καμπή:προκλήσεις και απειλές στον πρώιμο 21ο αιώνα

Στην Ευρώπη –και όχι μόνο— οι συζητήσεις για το περιεχόμενο και τα ακριβή χαρακτηριστικά της δημοκρατίας έρχονται και πάλι επιτακτικά στο προσκήνιο. Τούτη τη φορά, όμως, όχι ως πανηγυρισμοί για την επέλευση ενός νέου «κύματος εκδημοκρατισμού», αλλά για λόγους ανησυχητικά αντίστροφους. Ενώ ως επίσημος πολιτειακός διακανονισμός η δημοκρατία εξακολουθεί να χαίρει σχεδόν οικουμενικής κανονιστικής αποδοχής, διάχυτη είναι ταυτόχρονα μια αίσθηση ανεπάρκειας και αναποτελεσματικότητας. Απηχώντας αυτό ακριβώς το κλίμα μελετητές όπως ο Peter Mair μίλησαν πρόσφατα για «μαζική δημοκρατική απίσχνανση» –αποψίλωση της δημοκρατικής λειτουργίας από ζωτικά χαρακτηριστικά της: αποδυνάμωση και οργανωτική υποχώρηση των κομμάτων, αποστασιοποίηση των ψηφοφόρων από τεκταινόμενα στην κεντρική πολιτική σκηνή, ταυτόχρονα κυνισμό και διαφθορά.

Πρόκειται για προβλήματα κυριολεκτικά ακανθώδη τα οποία σπάνια –αν ποτέ— θίγονται συστηματικά στον παράλληλο λόγο περί «πολυεπίπεδης διακυβέρνησης» που, από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και μετά (και με αναφορά τις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ενοποίησης) επαγγέλθηκε λύσεις διαρκείς και ρηξικέλευθες. Ίσα-ίσα, τα τελευταία χρόνια καταγγέλλεται ότι το «ευρωπαϊκό μοντέλο» (ή τουλάχιστον όψεις του) όχι μόνο δεν θεραπεύει το πρόβλημα, αλλά αντίθετα το επιτείνει (ειδικά την επαύριον της προς Ανατολάς διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης): ελλείμματα αντιπροσωπευτικότητας και λογοδοσίας, ανάδυση αδιαφανών και ανεξέλεγκτων δομών, θεσμοί κατ’ επίφασιν, που εν τέλει καταλήγουν να μην είναι παρά διακοσμητικοί.

Την ίδια ώρα, και ακριβώς λόγω του εύρους και της πιεστικής υφής των προβλημάτων, η αναζήτηση εναλλακτικών «μοντέλων δημοκρατίας», ως θεωρητικός προβληματισμός αλλά και ως πρακτικό πολιτικό εγχείρημα, βρίσκεται σε έξαρση. Αν η δημοκρατία αντιμετωπίζει πρόβλημα στις επίσημες-θεσμικές εκφορές της, τι γίνεται με τη δημοκρατία «από τα κάτω»;

Το Η’ Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης αποσκοπεί στη διερεύνηση αυτών των βασικών ζητημάτων —καθενός χωριστά αλλά και στις τομές τους. Προσδιορίζονται τρεις βασικές γνωστικές εστίες με τις αντίστοιχες υποκατηγορίες τους.

Δημοκρατική θεωρία, κρίση, εναλλακτικές

Η πρώτη εστία επικεντρώνεται σε ζητήματα κλασικής και νεότερης θεωρίας:

Πώς εγγράφονται τα υπάρχοντα κενά δημοκρατίας στην τρέχουσα θεωρία; Σε τι ακριβώς συνίστανται και τι περιλαμβάνουν οι επαγγελίες της λεγόμε νης «ριζοσπαστικής δημοκρατίας» στις πολλαπλές εκδοχές της (: άμεση, συμμετοχική, διαβουλευτική, συναινετική, κ.λπ.) και πώς αντιπαρατίθενται με τις διαδεδομένες συμβατικότερες (φιλελεύθερη-αντιπροσωπευτική); Προκύπτουν ουσιώδεις ανασκευές ή μήπως δεν πρόκειται παρά για ανέξοδη (και αδιέξοδη) ρητορεία; Υφίσταται και, αν ναι, σε τι ακριβώς συνίσταται η κανονιστική επιδίωξη μιας «καλύτερης δημοκρατίας»;

Η δημοκρατία ως υφιστάμενος θεσμικός διακανονισμός: δυσλειτουργίες, προκλήσεις

Η δεύτερη εστία στρέφεται σε ζητήματα θεσμικών δημοκρατικών λειτουργιών σε συγκριτική προοπτική:

Πώς ακριβώς υπάρχει και λειτουργεί η δημοκρατία σήμερα, και πώς αποτιμάται η αποτελεσματικότητά της; Επηρεάζεται από τη γενικευμένη (αν και κάθε άλλο παρά μονοσήμαντη) υποχώρηση της εθνικής εντοπιότητας στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων και πώς; Κινδυνεύει από τη γενικευμένη υποχώρηση του κοινωνικού κράτους, την εκτεταμένη διαφθορά και την ανάδυση αντιπολιτικών πρακτικών (ακροδεξιός λαϊκισμός, φονταμενταλισμός, τρομοκρατία); Πώς οργανώνεται η σύγχρονη συζήτηση περί της «ποιότητας της δημοκρατίας» και τι ρόλο διαδραματίζουν ειδικές κατηγορίες πολιτών όπως οι μετανάστες και τα έμφυλα υποκείμενα; Ποιος ο ρόλος των διαφορετικών συστημάτων αντιπροσώπευσης (πλουραλισμός, ανθεκτικός κορπορατισμός) και δημόσιας διοίκησης και πώς επηρεάζει το τοπίο η παραθεσμική γιγάντωση των ΜΜΕ;

Τονίζεται ότι, αν και το θεωρητικό ενδιαφέρον παραμένει και στην ενότητα αυτή αμείωτο, αυτό που πρωτίστως ενδιαφέρει είναι οι θεωρητικά ενσυνείδητες εμπειρικές προσεγγίσεις. Στο πλαίσιο αυτό θα επιδιωχθεί ειδικό πάνελ με εισηγήσεις προσκεκλημένων συναδέλφων από τις «νέες δημοκρατίες» της Ανατολικής Ευρώπης (συμπεριλαμβανομένων των Βαλκανίων).

Η δημοκρατία στην κοινωνία: πρόβλημα ή διέξοδος;

Όμως η δημοκρατία δεν υπάρχει (όταν και όπου υπάρχει) μόνο στο επίσημο θεσμικό επίπεδο ως κρατική-καθεστωτική μορφή: δημοκρατίες λειτουργούν (ή επιδιώκονται) και στην κοινωνία –σε κινήσεις πολιτών και οργανώσεις που επαγγέλλονται αντιπροσωπευτικότητα.

Η τρίτη βασική θεματική ενότητα του συνεδρίου αναδεικνύει προβλήματα και εγχειρήματα δημοκρατίας στα πολιτικά κόμματα, στο συνδικαλισμό, στα κοινωνικά κινήματα και στις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. 40 χρόνια μετά τον εμβληματικό Μάη του ’68, πρόκειται για ερευνητικό πεδίο εξακολουθητικά πολυσχιδές και περίπλοκο που αναδεικνύει τόσο το γενικό πρόβλημα (π.χ. την αδιαφάνεια που χαρακτηρίζει τις λειτουργίες των «κομμάτων καρτέλ») όσο και τις επιδιωκόμενες λύσεις (π.χ. τα πειράματα δικτυακής, αμεσοδημοκρατικής λειτουργίας που χαρακτηρίζουν πολλές νεο-κινηματικές οργανώσεις). Πώς προσεγγίζονται τα προβλήματα της αντιπροσώπευσης, της συμμετοχής και της λογοδοσίας, και ποια η σχέση διεκδικητικών δράσεων και εκδημοκρατισμού;

.